Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Tỷ lệ người cao tuổi mắc viêm phổi đang gia tăng nhanh trong những năm gần đây, khiến nhiều gia đình lo lắng về khả năng lây lan của bệnh. Một trong những câu hỏi được đặt ra nhiều nhất là: “Viêm phổi ở người già có lây không và lây qua đường nào?”. Hiểu rõ cơ chế lây nhiễm là cách tốt nhất để bảo vệ người cao tuổi.
Viêm phổi ở người già: Tổng quan và mức độ nguy hiểm
Viêm phổi ở người cao tuổi là tình trạng nhiễm trùng nhu mô phổi do vi khuẩn, virus hoặc nấm tấn công. Ở người già, quá trình lão hóa khiến hệ miễn dịch suy yếu, phổi kém đàn hồi và khả năng kháng khuẩn tự nhiên giảm đáng kể. Chính điều này khiến bệnh diễn tiến nhanh hơn và dễ gây ra biến chứng như suy hô hấp hoặc nhiễm trùng máu.
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã, giảng viên Đại học Kỹ thuật phục hồi chức năng, nhận định rằng viêm phổi ở người cao tuổi “không chỉ nguy hiểm vì khó điều trị hơn, mà còn dễ lây lan trong cộng đồng nếu do vi khuẩn hoặc virus gây ra”. Theo ông, việc phát hiện và cách ly phù hợp là yếu tố quan trọng giúp giảm nguy cơ lây nhiễm chéo, đặc biệt trong gia đình có người sức khỏe kém.
Viêm phổi ở người già có lây không?
Câu trả lời là có, nếu bệnh bắt nguồn từ vi khuẩn hoặc virus. Đây là hai nhóm tác nhân có khả năng lây lan mạnh qua đường hô hấp hoặc qua tiếp xúc gián tiếp với dịch tiết mang mầm bệnh.
Trong quá trình chăm sóc người cao tuổi, giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu, người thường xuyên tiếp xúc với bệnh nhân mắc bệnh đường hô hấp, cho biết: “Những người có sức đề kháng thấp, người già hoặc người mắc bệnh mạn tính là nhóm dễ lây nhiễm nhất. Vì vậy, biện pháp phòng hộ cá nhân như khẩu trang và vệ sinh tay phải được duy trì tuyệt đối”.
Bệnh lây qua những con đường nào?
Lây trực tiếp qua đường hô hấp
Các giọt bắn từ ho, hắt hơi hoặc nói chuyện của người bệnh có chứa virus, vi khuẩn gây viêm phổi. Khi người khỏe mạnh hít phải, mầm bệnh sẽ xâm nhập vào phổi và phát triển. Điều này giải thích vì sao các gia đình sống chung dễ bị lây, đặc biệt khi có tiếp xúc gần, ngủ chung phòng hoặc chăm sóc trực tiếp.
Hệ miễn dịch yếu của người già khiến mầm bệnh dễ dàng phát triển nhanh hơn so với người trẻ, vì vậy chỉ cần tiếp xúc trong thời gian ngắn cũng có nguy cơ nhiễm bệnh.
Lây gián tiếp qua đồ vật
Virus và vi khuẩn có thể tồn tại trên bề mặt đồ dùng như ly uống nước, khăn mặt, bàn chải, tay nắm cửa… trong nhiều giờ. Nếu người khỏe mạnh chạm tay vào rồi vô tình đưa lên mắt, mũi, miệng, nguy cơ nhiễm bệnh rất cao. Điều này đặc biệt phổ biến trong môi trường đông người như nhà dưỡng lão, phòng khám hoặc phương tiện công cộng.
Những yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm ở người cao tuổi
Người cao tuổi có tỉ lệ lây nhiễm cao hơn vì:
- Sức đề kháng giảm mạnh do lão hóa và bệnh nền như tim mạch, tiểu đường, Parkinson.
- Tuyến nước bọt suy giảm, khoang miệng trở thành môi trường thuận lợi cho vi khuẩn tồn tại.
- Hút thuốc lá, vận động ít, dùng thuốc kéo dài.
- Thường xuyên đến nơi đông người để khám bệnh.
- Sống trong môi trường ẩm thấp, ít ánh sáng.
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã nhấn mạnh: “Chỉ cần người cao tuổi tiếp xúc với một lượng nhỏ mầm bệnh cũng có thể khiến phổi bị tổn thương nặng. Điều này khiến việc phòng ngừa phải được đặt lên hàng đầu”.
Các loại viêm phổi có khả năng lây và không lây
Viêm phổi do vi khuẩn – Có lây
Loại phổ biến nhất là phế cầu khuẩn. Bệnh có thể lây qua giọt bắn và tiếp xúc đồ vật nhiễm khuẩn. Ngay cả khi đã dùng thuốc kháng sinh, bệnh nhân vẫn có thể lây cho người khác trong vài ngày đầu.
Viêm phổi do virus – Lây mạnh
Các loại virus như cúm A, cúm B hoặc SARS-CoV-2 có khả năng lây lan cực nhanh. Chiếm khoảng 1/3 số ca viêm phổi hằng năm, bệnh chỉ hết nguy cơ lây khi virus được loại bỏ hoàn toàn khỏi cơ thể.
Viêm phổi do nấm – Không lây
Bệnh chỉ xảy ra khi hít phải bào tử nấm trong môi trường, thường gặp ở người suy giảm miễn dịch.
Viêm phổi do hóa chất – Không lây
Xuất hiện khi cơ thể tiếp xúc hóa chất độc. Người bệnh không có khả năng lây truyền cho người khác.
Cách phòng ngừa viêm phổi lây ở người cao tuổi
Để hạn chế lây lan, mỗi gia đình cần chủ động thực hiện các biện pháp bảo vệ cho người lớn tuổi.
Giữ vệ sinh cá nhân là điều đầu tiên và quan trọng nhất. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là sau khi tiếp xúc người bệnh hoặc đi từ nơi công cộng về. Đồng thời, việc vệ sinh răng miệng hàng ngày sẽ giúp giảm môi trường cư trú của vi khuẩn.
Trong giai đoạn giao mùa, nên giữ ấm cơ thể, tránh để người già tiếp xúc với môi trường lạnh đột ngột. Một chế độ ăn lành mạnh, uống đủ nước, ngủ đủ giấc và vận động nhẹ nhàng sẽ giúp tăng cường hệ miễn dịch.
Ngoài ra, tiêm vaccine phòng cúm và phế cầu là biện pháp được các chuyên gia khuyến nghị, đặc biệt đối với người trên 60 tuổi. Đây được xem là “lá chắn miễn dịch” giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc viêm phổi hoặc biến chứng nặng.
Giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu cho biết thêm: “Nhiều người già sau khi điều trị viêm phổi cần áp dụng các phương pháp Kỹ thuật phục hồi chức năng để cải thiện chức năng hô hấp, giúp phổi phục hồi tốt hơn và giảm tái phát. Nếu không được phục hồi đúng cách, người bệnh có thể dễ bị nhiễm lại do sức đề kháng yếu.”