Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Viêm đa khớp là viêm đồng thời nhiều khớp, gây đau, sưng và hạn chế vận động. Phát hiện sớm, điều trị kết hợp phục hồi chức năng và dinh dưỡng hợp lý giúp kiểm soát triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Viêm đa khớp ở người cao tuổi là một bệnh lý mạn tính ảnh hưởng nhiều khớp cùng lúc, thường gặp ở khớp gối, cổ tay, vai, háng và cột sống. Bệnh có thể do nhiều nguyên nhân như quá trình thoái hóa sụn khớp theo tuổi tác, phản ứng viêm tự miễn (như viêm khớp dạng thấp), hoặc hậu quả của chấn thương, bệnh chuyển hóa và các bệnh nền khác. Ở người già, triệu chứng thường biểu hiện dai dẳng: đau âm ỉ hoặc đau cấp khi vận động, cứng khớp vào buổi sáng, sưng tấy tại khớp và giảm phạm vi cử động, dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động sinh hoạt hàng ngày như đi lại, mặc quần áo hay cầm nắm đồ vật. Vì vậy, việc nhận diện dấu hiệu sớm giúp người bệnh chủ động thăm khám và can thiệp kịp thời.
Nguyên nhân làm khởi phát hoặc làm nặng thêm viêm đa khớp ở người già gồm có: lão hóa khiến sụn khớp mỏng đi, giảm chất dịch bôi trơn; rối loạn chuyển hóa như tiểu đường, mỡ máu; thừa cân gây tăng áp lực lên khớp; yếu tố di truyền; và một số bệnh viêm mạn tính. Môi trường lạnh ẩm, tư thế lặp lại nhiều khiến một số khớp bị tổn thương cũng là yếu tố thúc đẩy. Do triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với mệt mỏi thông thường hoặc đau do tuổi già, người nhà cần theo dõi kỹ nếu thấy người cao tuổi kêu đau khớp kéo dài, đi lại khó khăn hoặc có dấu hiệu sưng nóng.
Chẩn đoán viêm đa khớp bao gồm khám lâm sàng, xét nghiệm máu (tìm dấu hiệu viêm như tốc độ lắng máu, CRP, yếu tố dạng thấp nếu nghi viêm khớp dạng thấp) và hình ảnh học (X-quang, siêu âm hoặc MRI khi cần) để đánh giá mức độ tổn thương sụn, hẹp khe khớp hay biến dạng. Điều trị ban đầu thường gồm thuốc giảm đau, thuốc kháng viêm không steroid, và với một số thể bệnh cần dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc thuốc tác động lên tiến trình bệnh theo chỉ định bác sĩ. Tuy nhiên, thuốc không phải là tất cả: phục hồi chức năng và lối sống là rất quan trọng để duy trì khả năng vận động.
Vật lý trị liệu đóng vai trò then chốt trong chương trình hồi phục để giảm đau, tăng sức cơ và cải thiện thăng bằng, đặc biệt khi kết hợp các bài tập kéo dãn, tập tăng sức cơ quanh khớp và bài tập thăng bằng. Nhiều khóa học và thực hành tại Cao đẳng Vật lý trị liệu đã chứng minh hiệu quả của liệu pháp vận động trong giảm triệu chứng và nâng cao độc lập cho người cao tuổi. Ngoài ra, các phương pháp hỗ trợ như xoa bóp, nhiệt trị liệu, siêu âm trị liệu hay liệu pháp vận động dưới nước cũng mang lại lợi ích thiết thực.
Dinh dưỡng hợp lý là nền tảng hỗ trợ điều trị: tăng thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt chia), rau xanh, trái cây giàu chất chống oxy hóa và giảm thực phẩm nhiều đường, nhiều dầu mỡ để hạn chế viêm hệ thống. Kiểm soát cân nặng giúp giảm áp lực lên khớp chịu trọng lượng như gối và háng. Khi cần thiết, can thiệp phẫu thuật (thay khớp) có thể được chỉ định để cải thiện chức năng ở những trường hợp tổn thương nặng, sau đó chương trình phục hồi tại các trung tâm hoặc Đại học Phục hồi chức năng sẽ hướng dẫn quá trình tập luyện hồi phục sau mổ nhằm tối đa hóa hiệu quả điều trị.
Gia đình có vai trò then chốt trong hỗ trợ người cao tuổi: tạo môi trường sống an toàn (loại bỏ chướng ngại vật, lắp tay vịn), khuyến khích vận động nhẹ hàng ngày, chuẩn bị thức ăn lành mạnh và nhắc nhở đi khám định kỳ. Đồng thời, người chăm sóc cần kiên nhẫn, tôn trọng khả năng tự chủ của người bệnh và sẵn sàng hỗ trợ khi cần. Việc kết hợp điều trị y tế, phục hồi chức năng và chế độ sinh hoạt hợp lý chính là chìa khóa trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi bị viêm đa khớp, giúp họ giảm đau, cải thiện vận động và nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài.