Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Tràn dịch màng phổi ở người già là tình trạng tích tụ dịch bất thường trong khoang màng phổi, làm giảm khả năng hô hấp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Ở người cao tuổi, bệnh tiến triển phức tạp hơn do sức đề kháng suy giảm và nhiều cơ quan đã lão hóa.
Bệnh tràn dịch màng phổi ở người cao tuổi là gì?
Ở người khỏe mạnh, trong khoang màng phổi luôn tồn tại một lượng dịch nhỏ, khoảng 10–20ml, giúp hai lá màng phổi trượt êm khi phổi co giãn. Khi lượng dịch này tăng lên bất thường, người bệnh có thể thấy tức ngực, khó thở, mệt mỏi và ho kéo dài.
Tràn dịch màng phổi được chia thành hai nhóm chính: dịch thấm (liên quan đến các bệnh mạn tính như suy tim, suy gan, suy thận) và dịch tiết (do nhiễm khuẩn, lao hoặc ung thư). Ở người cao tuổi, nguyên nhân thường đến từ các bệnh lý tim mạch, phổi mạn tính hoặc ung thư phổi – những căn bệnh phổ biến của quá trình lão hóa.
Nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi ở người già
Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – giảng viên Đại học ngành Kỹ thuật phục hồi chức năng, tràn dịch màng phổi là dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang gặp vấn đề nghiêm trọng về tim, phổi hoặc toàn thân. Các bệnh phổ biến gây ra tình trạng này gồm suy tim sung huyết, lao màng phổi, viêm phổi, ung thư phổi và xơ gan. Ngoài ra, người cao tuổi có thể gặp tràn dịch màng phổi do biến chứng sau phẫu thuật lồng ngực, tai nạn, hoặc nhiễm độc do khói bụi, hóa chất trong thời gian dài.
Người già thường hít thở yếu, phổi kém đàn hồi, trong khi hệ miễn dịch suy giảm khiến việc chống lại vi khuẩn, virus trở nên khó khăn. Bên cạnh đó, hút thuốc lá, sống trong môi trường ô nhiễm hoặc chế độ ăn uống thiếu đạm, vitamin cũng khiến bệnh tiến triển nhanh hơn và khó điều trị hơn so với người trẻ.
Dấu hiệu nhận biết và biến chứng nguy hiểm
Triệu chứng thường gặp của tràn dịch màng phổi ở người cao tuổi là khó thở, đặc biệt khi nằm hoặc vận động. Người bệnh có thể cảm thấy tức ngực, đau ngực khi hít sâu, ho khan, mệt mỏi, chán ăn hoặc sụt cân. Một số trường hợp có thể sốt nhẹ hoặc phù chân nếu nguyên nhân xuất phát từ suy tim hoặc suy thận.
Nếu không được điều trị kịp thời, dịch có thể tích tụ ngày càng nhiều, gây chèn ép phổi, suy hô hấp, xẹp phổi hoặc dính màng phổi, làm giảm khả năng thông khí và gây khó thở mạn tính. Trường hợp do ung thư, bệnh còn có thể lan rộng và tái phát nhiều lần, ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người bệnh.
Chẩn đoán và điều trị tràn dịch màng phổi ở người cao tuổi
Bác sĩ thường chỉ định chụp X-quang ngực, siêu âm màng phổi, chụp CT hoặc chọc hút dịch để xác định nguyên nhân. Dịch sau khi lấy sẽ được xét nghiệm xem là dịch thấm hay dịch tiết, có chứa vi khuẩn, tế bào ung thư hoặc ký sinh trùng hay không.
Về điều trị, nguyên tắc cơ bản là xử lý nguyên nhân gốc rễ. Với tràn dịch do nhiễm khuẩn hoặc viêm phổi, bệnh nhân được dùng kháng sinh theo phác đồ. Nếu do lao, cần điều trị bằng thuốc kháng lao ít nhất 6–9 tháng. Trong trường hợp dịch quá nhiều gây khó thở, bác sĩ sẽ tiến hành chọc hút hoặc dẫn lưu màng phổi, giúp người bệnh dễ thở hơn. Với các ca tràn dịch do ung thư, có thể áp dụng biện pháp gây dính màng phổi để hạn chế tái phát.
Ngoài ra, chăm sóc hỗ trợ hô hấp, cung cấp oxy, kiểm soát triệu chứng đau và sốt, cùng chế độ dinh dưỡng hợp lý cũng là yếu tố quan trọng trong phục hồi.
Theo giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, việc kết hợp Vật lý trị liệu và Kỹ thuật phục hồi chức năng sau điều trị giúp người bệnh lấy lại khả năng hô hấp, tăng cường sức mạnh cơ hô hấp và phòng ngừa dính màng phổi. Sau khi chọc hút dịch, người bệnh cần được hướng dẫn tập thở sâu, tập giãn nở lồng ngực và vận động nhẹ nhàng để phổi hồi phục dần. Những bài tập này đặc biệt quan trọng với người cao tuổi vì giúp họ tránh biến chứng xẹp phổi và tăng khả năng hít thở tự nhiên.
Phòng ngừa và chăm sóc tại nhà
Để phòng ngừa tràn dịch màng phổi ở người già, người cao tuổi nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe, đặc biệt nếu có tiền sử bệnh phổi, tim hoặc ung thư. Hạn chế hút thuốc lá, giữ môi trường sống trong lành, tránh hít phải khói bụi, hóa chất độc hại. Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, uống nhiều nước, ăn thực phẩm chín kỹ để tránh nhiễm khuẩn và ký sinh trùng.
Người thân chăm sóc bệnh nhân nên theo dõi các dấu hiệu như khó thở, ho kéo dài, sốt hoặc đau ngực để đưa đi khám kịp thời. Trong thời gian hồi phục, người bệnh nên nằm đầu cao, tập hít thở sâu và đi lại nhẹ nhàng mỗi ngày để tăng cường thông khí phổi.
Tràn dịch màng phổi ở người già là bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng hướng. Kết hợp điều trị y khoa với Vật lý trị liệu và Kỹ thuật phục hồi chức năng không chỉ giúp người cao tuổi nhanh hồi phục mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm nguy cơ tái phát và biến chứng về sau.