Tổng hợp những điều làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ

Sa sút trí tuệ là bệnh lý phổ biến ở người lớn tuổi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí nhớ và khả năng tư duy. Việc nhận biết sớm những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh giúp mỗi người chủ động phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe não bộ.

Sa sút trí tuệ là gì và vì sao đáng lo ngại?

Sa sút trí tuệ (Dementia) là tình trạng suy giảm nhận thức tiến triển, khiến người bệnh gặp khó khăn trong ghi nhớ, suy luận, ngôn ngữ và hành vi. Đây không phải là một phần bình thường của quá trình lão hóa mà là kết quả của những tổn thương não kéo dài. Bệnh ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống, làm người bệnh mất khả năng tự chăm sóc và trở thành gánh nặng cho gia đình. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, số ca sa sút trí tuệ đang tăng nhanh trên toàn cầu, đặc biệt trong nhóm chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

 Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng sa sút trí tuệ

1. Tuổi tác và di truyền

Tuổi là yếu tố nguy cơ hàng đầu, bởi nguy cơ mắc bệnh tăng gấp đôi sau mỗi 5 năm kể từ tuổi 65. Ngoài ra, người có người thân ruột thịt mắc sa sút trí tuệ hoặc Alzheimer có khả năng cao bị ảnh hưởng do yếu tố di truyền. Tuy nhiên, việc duy trì lối sống lành mạnh có thể giúp làm chậm quá trình suy giảm nhận thức dù có yếu tố gia đình.

2. Bệnh lý tim mạch và tiểu đường

Các bệnh như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, đột quỵ và tiểu đường làm giảm lượng máu và oxy lên não, từ đó khiến tế bào thần kinh dễ bị tổn thương. Kiểm soát huyết áp, đường huyết và mỡ máu là biện pháp hiệu quả giúp giảm đáng kể nguy cơ sa sút trí tuệ.

3. Chấn thương sọ não

Những người từng bị chấn thương đầu nặng, đặc biệt là mất ý thức kéo dài, có khả năng cao phát triển các rối loạn nhận thức sau này. Vì vậy, việc đội mũ bảo hiểm khi di chuyển, tránh té ngã và bảo vệ đầu trong lao động là rất cần thiết.

4. Hút thuốc lá và uống rượu bia

Nicotine trong thuốc lá làm co mạch, giảm lưu lượng máu lên não, còn rượu bia gây tổn thương tế bào thần kinh. Sử dụng thường xuyên hai chất này không chỉ làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ mà còn ảnh hưởng đến tim mạch và gan. Việc bỏ thuốc, hạn chế rượu bia chính là “liều thuốc phòng bệnh” tự nhiên nhất.

5. Trầm cảm và cô lập xã hội

Trạng thái cô đơn kéo dài hoặc trầm cảm mạn tính có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng não. Người ít giao tiếp, ít hoạt động xã hội thường có nguy cơ cao hơn vì não ít được kích thích. Các hoạt động như đọc sách, tham gia câu lạc bộ, giao lưu cộng đồng là cách hiệu quả để duy trì trí nhớ.

6. Ít vận động và chế độ ăn thiếu cân bằng

Cơ thể ít vận động khiến máu lưu thông kém, não không được cung cấp đủ oxy và dưỡng chất. Đồng thời, ăn quá nhiều chất béo bão hòa, đường và muối cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Các chuyên gia tại Đại học Phục hồi chức năng khuyến nghị người cao tuổi nên đi bộ, tập yoga hoặc dưỡng sinh ít nhất 30 phút mỗi ngày, kết hợp chế độ ăn Địa Trung Hải giàu rau xanh, cá và hạt ngũ cốc nguyên cám để hỗ trợ não bộ.

7. Thiếu ngủ kéo dài

Ngủ không đủ giấc làm rối loạn quá trình phục hồi của não, dẫn đến tích tụ protein độc hại – yếu tố liên quan đến Alzheimer. Người trưởng thành nên ngủ 7–8 tiếng mỗi đêm, tránh thức khuya và sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ.

 Dấu hiệu sớm cảnh báo sa sút trí tuệ

Hay quên, đặc biệt là sự kiện mới xảy ra

Khó tập trung, lặp lại câu hỏi nhiều lần

Mất định hướng không gian, dễ lạc đường

Thay đổi cảm xúc, dễ cáu gắt hoặc trầm cảm

Phát hiện sớm những dấu hiệu này giúp can thiệp kịp thời, làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.

 Biện pháp phòng ngừa sa sút trí tuệ hiệu quả

Tập luyện trí não và cơ thể

Chơi cờ, đọc sách, học kỹ năng mới hoặc tham gia lớp nghệ thuật giúp kích thích não hoạt động. Kết hợp với tập thể dục đều đặn giúp tăng lưu lượng máu lên não và giảm nguy cơ đột quỵ.

Duy trì lối sống tích cực

Ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc và kiểm soát stress giúp bảo vệ tế bào thần kinh. Giữ tinh thần vui vẻ, giao lưu xã hội, dành thời gian bên gia đình là “liều thuốc” tốt nhất cho tâm trí. Tại Cao đẳng Phục hồi chức năng, sinh viên được đào tạo các kỹ năng phục hồi nhận thức và hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân sa sút trí tuệ, góp phần lan tỏa kiến thức hữu ích đến cộng đồng.

Khám sức khỏe định kỳ

Kiểm tra huyết áp, đường huyết, cholesterol và trí nhớ định kỳ giúp phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ. Việc theo dõi thường xuyên đặc biệt quan trọng với người sau 60 tuổi hoặc có tiền sử bệnh tim mạch.

 Chủ động phòng ngừa để bảo vệ trí nhớ

Sa sút trí tuệ không phải là điều tất yếu của tuổi già, mà hoàn toàn có thể phòng tránh bằng lối sống khoa học và tinh thần tích cực. Nhận biết sớm những yếu tố nguy cơ, rèn luyện trí não và chăm sóc sức khỏe toàn diện sẽ giúp mỗi người duy trì trí nhớ minh mẫn, sống vui – sống khỏe mỗi ngày.