Tiểu đêm ở người già: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Tiểu đêm là tình trạng phổ biến ở người cao tuổi, khi người bệnh phải thức dậy từ một đến nhiều lần trong đêm để đi tiểu. Dù nhiều người xem đây là dấu hiệu bình thường của tuổi già, song thực tế, tiểu đêm nhiều lần có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần và cảnh báo những bệnh lý tiềm ẩn cần được điều trị kịp thời.

Tiểu đêm ở người già là gì?

Theo thống kê y học, có đến 70–90% người trên 70 tuổi gặp tình trạng tiểu đêm, trong đó tỉ lệ ở nữ giới cao hơn một chút so với nam. Việc phải thức dậy giữa đêm để đi vệ sinh khiến giấc ngủ bị gián đoạn, gây mệt mỏi, giảm trí nhớ, mất tập trung và làm tăng nguy cơ té ngã ở người cao tuổi.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã, giảng viên Đại học Kỹ thuật phục hồi chức năng, nhận định: Tiểu đêm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây rối loạn giấc ngủ ở người già. Tình trạng này không chỉ làm giảm chất lượng cuộc sống mà còn gián tiếp ảnh hưởng đến tim mạch, thần kinh và sức khỏe toàn thân nếu kéo dài mà không được can thiệp đúng cách.

Nguyên nhân gây tiểu đêm ở người cao tuổi

Nguyên nhân phổ biến nhất của chứng tiểu đêm là do quá trình lão hóa tự nhiên khiến chức năng thận, bàng quang và hormone chống bài niệu suy giảm. Khi đó, cơ thể không còn khả năng cô đặc nước tiểu vào ban đêm, dẫn đến việc người bệnh phải đi tiểu nhiều hơn.

Ngoài ra, tiểu đêm còn có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác như:

• Phì đại tuyến tiền liệt ở nam giới khiến bàng quang bị chèn ép, không làm rỗng hoàn toàn sau mỗi lần đi tiểu.
• Đái tháo đường hoặc đái tháo nhạt làm tăng lượng nước tiểu, buộc người bệnh phải tiểu nhiều lần cả ngày lẫn đêm.
• Rối loạn giấc ngủ, suy tim, bệnh thận mạn tính hoặc nhiễm trùng đường tiết niệu cũng là những nguyên nhân thường gặp.
• Thói quen sinh hoạt như uống nhiều nước buổi tối, sử dụng rượu, cà phê hoặc thuốc lợi tiểu cũng khiến tình trạng nặng hơn.

Theo giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu – Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, việc vận động ít và mất kiểm soát cơ sàn chậu ở người cao tuổi cũng góp phần làm giảm khả năng giữ nước tiểu. Người cao tuổi nên tập luyện nhẹ nhàng, đặc biệt là các bài tập cơ sàn chậu (Kegel) hoặc đi bộ buổi sáng. Đây là biện pháp hỗ trợ hiệu quả giúp kiểm soát tiểu đêm và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Dấu hiệu nhận biết tiểu đêm bất thường

Tiểu đêm được xem là bệnh lý khi người bệnh phải dậy trên hai lần mỗi đêm, gây mệt mỏi, mất ngủ hoặc tiểu khó, tiểu rắt. Ngoài ra, một số người còn có cảm giác bàng quang không rỗng hoàn toàn sau khi đi vệ sinh, nước tiểu có màu bất thường hoặc đau buốt.

Nếu các triệu chứng này kéo dài, đó có thể là dấu hiệu cảnh báo những bệnh lý nghiêm trọng như phì đại tuyến tiền liệt, viêm bàng quang, bệnh thận mạn tính, hoặc suy tim sung huyết. Việc phát hiện và điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa biến chứng và cải thiện giấc ngủ đáng kể.

Tình trạng thức dậy nhiều lần trong đêm khiến người già thiếu ngủ mạn tính, dễ rơi vào trạng thái lo âu, trầm cảm hoặc suy giảm trí nhớ. Không chỉ vậy, việc di chuyển trong bóng tối còn làm tăng nguy cơ té ngã, gãy xương đùi, đặc biệt ở người có loãng xương.

Theo TS. Nguyễn Xuân Xã, tiểu đêm tưởng như chỉ là rối loạn nhỏ nhưng lại tiềm ẩn hậu quả lớn. Một người già mất ngủ kéo dài do tiểu đêm có nguy cơ sa sút trí tuệ cao gấp đôi so với người bình thường.

Cách điều trị tiểu đêm ở người cao tuổi

Điều trị tiểu đêm cần dựa vào nguyên nhân cụ thể và mức độ ảnh hưởng của bệnh. Với các trường hợp nhẹ, người bệnh có thể cải thiện bằng thay đổi lối sống như:

• Hạn chế uống nước, đặc biệt là rượu bia, cà phê và trà trong 3–4 giờ trước khi ngủ.
• Đi tiểu trước khi đi ngủ.
• Duy trì cân nặng hợp lý, tập luyện thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày.
• Giữ ấm cơ thể, tránh lạnh đột ngột vào ban đêm.

Trong trường hợp tiểu đêm liên quan đến bệnh lý (như phì đại tuyến tiền liệt, suy thận hoặc rối loạn nội tiết), bác sĩ có thể kê thuốc điều trị phù hợp như thuốc ức chế tuyến tiền liệt, thuốc chống bài niệu hoặc liệu pháp hormone. Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc lợi tiểu hoặc thuốc an thần, vì có thể làm triệu chứng trầm trọng hơn.

Ngoài dùng thuốc, người cao tuổi có thể kết hợp các bài xoa bóp vùng bụng dưới, chườm ấm và tập hít thở sâu giúp tăng tuần hoàn, hỗ trợ bàng quang hoạt động ổn định hơn.

Tiểu đêm là một phần tất yếu của quá trình lão hóa, song hoàn toàn có thể giảm nhẹ nếu duy trì lối sống lành mạnh. Người cao tuổi nên kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt là thận, tuyến tiền liệt và tim mạch. Bên cạnh đó, ngủ sớm, tránh căng thẳng và giữ môi trường phòng ngủ yên tĩnh, đủ ấm cũng góp phần giúp giấc ngủ sâu hơn.

Việc phát hiện sớm nguyên nhân và điều trị đúng cách không chỉ giúp người cao tuổi hạn chế tiểu đêm, mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống, sức khỏe tinh thần và thể chất.