Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Mùa Hè đến, thời tiết oi bức không chỉ mang lại cảm giác khó chịu mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe, đặc biệt là với người cao tuổi mắc bệnh tăng huyết áp. Đây là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến nhất tại Việt Nam, có tỷ lệ mắc cao ở nhóm lớn tuổi.
Thời tiết nóng tác động đến huyết áp như thế nào?
Nhiệt độ cao ảnh hưởng đến hệ tim mạch theo nhiều cơ chế khác nhau. Khi trời nóng, cơ thể tăng tiết mồ hôi để điều hòa nhiệt độ, dẫn đến mất nước và giảm thể tích máu lưu thông. Điều này có thể gây tụt huyết áp đột ngột khiến người bệnh chóng mặt, mệt mỏi hoặc thậm chí ngất xỉu. Ngược lại, oi bức vào ban đêm làm gián đoạn giấc ngủ, khiến nhịp tim tăng nhanh và huyết áp có xu hướng tăng cao, đặc biệt vào sáng sớm.
Ngoài ra, việc thay đổi nhiệt độ đột ngột khi ra vào phòng điều hòa cũng tiềm ẩn rủi ro. Từ môi trường nóng bước vào nơi lạnh, mạch máu đang giãn sẽ co lại nhanh chóng, đẩy huyết áp tăng vọt. Khi rời phòng lạnh ra ngoài trời, mạch máu giãn đột ngột lại có thể gây tụt huyết áp. Những biến động thất thường này không chỉ gây mất ổn định mà còn làm tăng nguy cơ xuất huyết não, nhồi máu não hay các biến chứng tim mạch khác cho người cao tuổi.
Nguy cơ biến chứng ở bệnh nhân tăng huyết áp
Ở người cao tuổi, cơ thể suy giảm khả năng thích nghi, nên nguy cơ biến chứng trong thời tiết nóng càng cao. Các nghiên cứu cho thấy, nhiệt độ cực đoan có thể làm tăng gấp đôi đến gấp ba nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch. Khi cơ thể nỗ lực làm mát bằng cách tăng tuần hoàn máu ra da, tim phải làm việc nhiều hơn. Với những người đã có nền bệnh tăng huyết áp hay hẹp mạch vành, tình trạng này có thể dẫn đến đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
Mất nước kéo dài còn khiến máu cô đặc, dễ hình thành cục máu đông. Nếu tình trạng huyết áp dao động mà không được kiểm soát, hậu quả lâu dài có thể là suy thận, tổn thương võng mạc hay xơ vữa động mạch. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo như đau đầu, buồn nôn, chuột rút, choáng váng có ý nghĩa quan trọng để can thiệp kịp thời.
Cách kiểm soát huyết áp hiệu quả trong mùa nóng
Để giữ huyết áp ổn định, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ. Các nhóm thuốc thường dùng như lợi tiểu, chẹn beta, chẹn kênh calci hoặc ức chế men chuyển đều có thể phát sinh tác dụng phụ, vì vậy việc uống thuốc đúng giờ, đúng liều và không tự ý bỏ thuốc là nguyên tắc quan trọng.
Bên cạnh điều trị y tế, thay đổi thói quen sinh hoạt là yếu tố hỗ trợ không thể thiếu. Người bệnh nên tránh hoạt động ngoài trời vào giờ cao điểm nắng gắt (11h – 15h), mặc quần áo cotton thoáng mát và uống nước đều đặn. Khi dùng điều hòa, nên duy trì mức 26–28°C để tránh chênh lệch quá lớn với nhiệt độ ngoài trời. Chế độ ăn uống cần bổ sung thực phẩm giàu kali như chuối, cam, khoai lang, đồng thời hạn chế muối, đồ chiên xào và chất béo bão hòa.
Đặc biệt, vận động nhẹ nhàng đóng vai trò then chốt. Các hình thức như đi bộ, yoga, dưỡng sinh khoảng 30 phút mỗi ngày không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn cải thiện độ bền thành mạch. Đây cũng là lý do nhiều cơ sở đào tạo như Đại học ngành kỹ thuật phục hồi chức năng đang chú trọng đào tạo đội ngũ chuyên gia hỗ trợ người bệnh bằng các liệu pháp vận động và phục hồi thể chất, giúp họ duy trì sức khỏe tim mạch ngay cả trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
Xử lý khi huyết áp biến động đột ngột
Trong mùa nóng, nhiều trường hợp có thể gặp cơn tăng huyết áp kịch phát, chỉ số đo lên tới 180–200 mmHg kèm theo chóng mặt, đau đầu, yếu nửa người. Người bệnh cần bình tĩnh xử lý: uống thuốc ngay theo chỉ định, sau đó đo lại huyết áp sau 1 giờ. Nếu chỉ số vẫn cao, phải đến cơ sở y tế ngay.
Trường hợp huyết áp tăng khi ở ngoài trời, nên đưa người bệnh vào nơi thoáng mát, nghỉ ngơi, đo huyết áp và xử lý theo đơn thuốc. Nếu mức huyết áp vượt ngưỡng 160 mmHg, cần liên hệ bác sĩ để được hướng dẫn kịp thời. Ngoài ra, người bệnh không nên bỏ qua các buổi thăm khám định kỳ, vì việc tự ý điều chỉnh thuốc do ngại thời tiết có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
Nắng nóng là một thách thức lớn đối với bệnh nhân tăng huyết áp, khi cả nguy cơ tăng và tụt huyết áp đều có thể xảy ra, dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm. Kiểm soát bệnh trong mùa Hè đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ giữa tuân thủ điều trị, điều chỉnh sinh hoạt và dinh dưỡng hợp lý.
Đặc biệt, người bệnh cần chú ý uống thuốc đều đặn, bổ sung đủ nước, hạn chế thay đổi nhiệt độ đột ngột và duy trì vận động phù hợp. Các cơ sở đào tạo y tế như Cao đẳng Vật lý trị liệu hiện nay cũng đang góp phần quan trọng trong việc chuẩn bị nguồn nhân lực chăm sóc, tư vấn và phục hồi chức năng cho nhóm bệnh nhân tim mạch – huyết áp, hướng đến mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt.