Suy hô hấp ở người cao tuổi: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Suy hô hấp là một trong những bệnh lý nguy hiểm thường gặp ở người cao tuổi, do phổi và hệ tuần hoàn không còn hoạt động hiệu quả như trước. Căn bệnh này có thể tiến triển nhanh, gây thiếu oxy cho não và các cơ quan quan trọng, đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được can thiệp sớm và đúng cách.

Nguyên nhân gây suy hô hấp ở người già

Theo các chuyên gia, ở người lớn tuổi, cơ thể có xu hướng lão hóa toàn diện, đặc biệt là hệ hô hấp. Khi cơ hoành yếu, phổi kém đàn hồi, lượng khí trao đổi trong mỗi nhịp thở giảm, dẫn đến tình trạng thiếu oxy mạn tính. Một số nguyên nhân phổ biến gây suy hô hấp gồm:

• Bệnh phổi mạn tính: Người từng mắc viêm phế quản, COPD, hoặc hen suyễn lâu năm dễ bị tổn thương phổi, làm giảm khả năng trao đổi khí.
• Bệnh tim mạch: Suy tim, tăng huyết áp hoặc xơ vữa động mạch khiến tim không bơm đủ máu lên phổi để trao đổi oxy.
• Nhiễm khuẩn hô hấp: Viêm phổi, cúm hoặc Covid-19 là nguyên nhân thường gặp gây suy hô hấp cấp tính ở người cao tuổi.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc an thần, giảm đau hoặc thuốc ngủ có thể làm ức chế trung khu hô hấp, gây thở chậm, thở yếu.
• Thiếu vận động và dinh dưỡng kém: Ít tập luyện khiến cơ hô hấp yếu đi, còn chế độ ăn nghèo dinh dưỡng làm giảm sức đề kháng, dễ dẫn đến tổn thương phổi.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã, giảng viên Đại học Kỹ thuật phục hồi chức năng, cho biết: “Người cao tuổi thường không chỉ mắc một bệnh, mà là sự kết hợp của nhiều yếu tố như tim mạch, phổi, cơ xương yếu, dinh dưỡng kém. Điều này khiến việc điều trị suy hô hấp phải phối hợp nhiều chuyên khoa và áp dụng kỹ thuật phục hồi chức năng hô hấp để giúp người bệnh thở tốt hơn, giảm phụ thuộc vào máy thở”.

Dấu hiệu cảnh báo sớm cần đặc biệt lưu ý

Suy hô hấp có thể khởi phát âm thầm hoặc đột ngột. Một số dấu hiệu cảnh báo gồm:

• Thở nhanh, nông, cảm giác khó thở khi nằm.
• Tím tái đầu chi, môi hoặc đầu ngón tay.
• Mệt mỏi, choáng váng, nói không ra hơi.
• Lú lẫn hoặc buồn ngủ bất thường do thiếu oxy não.

Đáng chú ý, ở người cao tuổi, các triệu chứng này thường nhẹ và dễ bị nhầm với mệt mỏi thông thường. Do đó, người nhà cần theo dõi kỹ và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay khi thấy dấu hiệu khó thở, thở gấp hoặc nôn ói kéo dài.

Biến chứng nguy hiểm 

Suy hô hấp nếu không được phát hiện và xử trí sớm có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng như:

• Sốc do thiếu oxy.
• Tổn thương não không hồi phục.
• Rối loạn nhịp tim, ngừng tim.
• Suy đa cơ quan, thậm chí tử vong.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng ở người cao tuổi, hệ miễn dịch yếu và quá trình hồi phục chậm, nên việc cấp cứu và điều trị cần đặc biệt thận trọng, tránh quá tải thuốc hoặc can thiệp xâm lấn kéo dài.

Theo giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu, phục hồi hô hấp đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị: “Sau giai đoạn cấp cứu, người bệnh cần được tập thở, xoa bóp ngực, vận động tay chân nhẹ nhàng để cải thiện lưu thông khí và máu. Việc kết hợp vật lý trị liệu đúng cách giúp bệnh nhân phục hồi nhanh hơn, giảm nguy cơ tái phát và hạn chế biến chứng viêm phổi ứ đọng”.

Các bài tập như thở cơ hoành, thở mím môi, hoặc vận động giãn nở lồng ngực có thể thực hiện hàng ngày dưới sự hướng dẫn của kỹ thuật viên. Điều này không chỉ giúp phổi khỏe hơn mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống cho người cao tuổi.

Phòng ngừa suy hô hấp ở người cao tuổi

Để giảm nguy cơ mắc bệnh, các chuyên gia khuyến cáo:

• Giữ môi trường sống trong lành, tránh khói thuốc và bụi mịn.
• Duy trì cân nặng hợp lý, ăn đủ chất, đặc biệt là protein và vitamin C.
• Tiêm phòng cúm, phế cầu định kỳ để phòng viêm phổi.
• Tập thở và đi bộ nhẹ mỗi ngày giúp tăng dung tích phổi.
• Tái khám định kỳ để theo dõi chức năng hô hấp, đặc biệt với người từng mắc bệnh phổi hoặc tim.

Hiện nay, nhiều cơ sở đào tạo y học ứng dụng như Đại học Kỹ thuật phục hồi chức năng và Cao đẳng Vật lý trị liệu đang tập trung phát triển chương trình đào tạo Kỹ thuật phục hồi chức năng hô hấp, giúp sinh viên hiểu sâu về đặc thù bệnh lý ở người cao tuổi. Đội ngũ kỹ thuật viên sau khi tốt nghiệp không chỉ nắm vững kiến thức lâm sàng mà còn có kỹ năng hướng dẫn bệnh nhân tập thở, tập vận động, hỗ trợ phòng ngừa suy hô hấp tái phát.

Suy hô hấp ở người cao tuổi là bệnh lý nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu phát hiện sớm và được điều trị đúng cách. Việc kết hợp giữa điều trị y học hiện đại và Kỹ thuật phục hồi chức năng mang lại hiệu quả rõ rệt trong cải thiện chất lượng sống, giúp người già duy trì sức khỏe và sự độc lập trong sinh hoạt hằng ngày.