Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer đều gây suy giảm trí nhớ, khiến nhiều người nhầm lẫn là một. Tuy nhiên, hai khái niệm này có bản chất và nguyên nhân khác nhau, việc hiểu rõ giúp chẩn đoán và điều trị chính xác hơn.
Hiểu đúng về sa sút trí tuệ
Sa sút trí tuệ (Dementia) là thuật ngữ chung mô tả tình trạng suy giảm chức năng nhận thức như trí nhớ, tư duy, ngôn ngữ, khả năng tập trung hoặc ra quyết định. Người bị sa sút trí tuệ gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày, có thể quên tên người thân, lạc đường hoặc mất khả năng tự chăm sóc. Nguyên nhân gây ra tình trạng này rất đa dạng: tuổi tác, tổn thương não, tai biến mạch máu não, hoặc các bệnh lý thần kinh mạn tính. Sa sút trí tuệ là một vấn đề quan trọng trong công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, vì tỷ lệ mắc bệnh tăng nhanh ở nhóm trên 60 tuổi.
Bệnh Alzheimer là gì?
Bệnh Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất gây sa sút trí tuệ, chiếm khoảng 60–70% các trường hợp. Đây là bệnh thoái hóa thần kinh tiến triển, khiến tế bào não bị tổn thương và chết dần, dẫn đến suy giảm trí nhớ, ngôn ngữ và hành vi. Người mắc Alzheimer thường bắt đầu quên những việc đơn giản như vị trí đồ vật, sau đó dần mất nhận thức về thời gian, không gian và người thân. Căn bệnh này tiến triển theo 3 giai đoạn: nhẹ, trung bình và nặng – với mức độ ảnh hưởng tăng dần đến chất lượng cuộc sống.
Điểm giống nhau giữa sa sút trí tuệ và Alzheimer
- Đều ảnh hưởng đến trí nhớ và nhận thức
Cả hai đều khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc ghi nhớ, học thông tin mới hoặc xử lý tình huống. Họ có thể lặp lại câu nói nhiều lần, quên cuộc hẹn, thậm chí không nhận ra người thân quen.
- Ảnh hưởng đến sinh hoạt và tâm lý
Người mắc bệnh có thể thay đổi tính cách, dễ cáu gắt, trầm cảm hoặc hoang mang. Các hoạt động như nấu ăn, tắm rửa hay đi chợ trở nên khó khăn hơn, khiến người bệnh cần sự giúp đỡ của người thân hoặc nhân viên y tế.
- Không thể chữa khỏi hoàn toàn
Hiện nay, cả sa sút trí tuệ nói chung và bệnh Alzheimer nói riêng chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, thuốc và các biện pháp phục hồi nhận thức có thể làm chậm tiến triển bệnh, giúp người bệnh duy trì khả năng tự lập lâu hơn.
Sự khác nhau giữa sa sút trí tuệ và Alzheimer
- Về bản chất
Sa sút trí tuệ là “hội chứng” bao gồm nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó Alzheimer chỉ là một dạng cụ thể. Nói cách khác, tất cả người mắc Alzheimer đều bị sa sút trí tuệ, nhưng không phải ai bị sa sút trí tuệ cũng mắc Alzheimer.
- Về nguyên nhân và tiến triển
Sa sút trí tuệ có thể do nhiều yếu tố như đột quỵ, chấn thương sọ não, bệnh Parkinson hoặc rối loạn chuyển hóa. Trong khi đó, Alzheimer chủ yếu do sự tích tụ bất thường của protein beta-amyloid và tau trong não, làm chết dần tế bào thần kinh. Alzheimer tiến triển chậm nhưng không thể đảo ngược, còn sa sút trí tuệ do đột quỵ có thể cải thiện nếu được điều trị sớm.
- Về biểu hiện lâm sàng
Người bị Alzheimer thường khởi phát từ triệu chứng mất trí nhớ ngắn hạn, sau đó giảm dần khả năng suy luận, ngôn ngữ và hành vi. Ngược lại, sa sút trí tuệ có thể khởi phát bằng rối loạn cảm xúc, mất định hướng hoặc thay đổi tính cách trước khi giảm trí nhớ.
Chẩn đoán và điều trị bệnh
Chẩn đoán hai bệnh này đòi hỏi kết hợp thăm khám lâm sàng, đánh giá tâm lý, xét nghiệm máu và chụp hình ảnh não (MRI hoặc CT). Việc điều trị tập trung vào giảm triệu chứng, tăng khả năng nhận thức và cải thiện chất lượng sống. Ngoài thuốc, các bài tập phục hồi trí nhớ, trò chơi trí tuệ hoặc hoạt động xã hội cũng giúp làm chậm tiến trình bệnh.
Nhiều cơ sở đào tạo như Đại học Phục hồi chức năng hiện nay đã đưa nội dung về phục hồi nhận thức, vật lý trị liệu thần kinh và kỹ năng hỗ trợ bệnh nhân sa sút trí tuệ vào chương trình học. Điều này giúp sinh viên có thể áp dụng kiến thức chuyên môn trong thực tế, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Cách chăm sóc và phòng ngừa sa sút trí tuệ, Alzheimer
Duy trì lối sống lành mạnh
Tập thể dục đều đặn, ăn uống cân bằng, ngủ đủ giấc và kiểm soát stress giúp não bộ khỏe mạnh. Hoạt động trí tuệ như đọc sách, chơi cờ, học ngoại ngữ có thể giảm nguy cơ mắc Alzheimer.
Gắn kết xã hội và theo dõi sức khỏe định kỳ
Thường xuyên giao tiếp, tham gia hoạt động cộng đồng giúp kích thích não hoạt động, cải thiện trí nhớ. Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để can thiệp kịp thời. Tại Cao đẳng Phục hồi chức năng, sinh viên được hướng dẫn cách tư vấn, hướng dẫn vận động và chăm sóc bệnh nhân thần kinh – điều rất cần thiết trong xã hội có dân số già hóa nhanh hiện nay.
Hiểu đúng để chăm sóc não bộ khỏe mạnh
Sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer tuy có nhiều điểm tương đồng nhưng không hoàn toàn giống nhau. Nhận biết rõ sự khác biệt giúp người bệnh và gia đình có hướng chăm sóc, điều trị phù hợp. Duy trì lối sống lành mạnh, tập luyện trí não và thăm khám sớm chính là chìa khóa để phòng ngừa, bảo vệ sức khỏe tinh thần và nhận thức khi tuổi cao.