Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Sa sút trí tuệ là hội chứng ảnh hưởng nghiêm trọng đến trí nhớ, tư duy, hành vi và sinh hoạt hằng ngày, đặc biệt phổ biến ở người cao tuổi, gây suy giảm chất lượng cuộc sống và gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Dấu hiệu và triệu chứng nhận biết
Theo các bác sĩ, giảm trí nhớ là triệu chứng điển hình nhưng chưa đủ để chẩn đoán sa sút trí tuệ. Người bệnh thường phải có ít nhất hai rối loạn về chức năng não, chẳng hạn như: khó khăn trong giao tiếp, suy giảm khả năng phán đoán, rối loạn định hướng không gian hoặc thay đổi tính cách.
Các triệu chứng thường gặp có thể kể đến như:
- Giảm trí nhớ, lẫn lộn tên tuổi, đồ vật.
- Khó khăn trong lập kế hoạch, giải quyết vấn đề.
- Rối loạn vận động, mất phối hợp.
- Thay đổi cảm xúc, hành vi không phù hợp, lo âu, trầm cảm.
- Ảo tưởng, ảo giác, khó ngủ kéo dài.
Khi bệnh tiến triển, người mắc có thể mất khả năng tự chăm sóc bản thân, từ ăn uống, tắm rửa đến việc sử dụng thuốc đúng giờ.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Sa sút trí tuệ xảy ra khi các tế bào thần kinh và kết nối trong não bị tổn thương hoặc mất đi. Vùng não bị ảnh hưởng sẽ quyết định triệu chứng xuất hiện. Ngoài yếu tố tuổi tác, bệnh còn có liên quan đến di truyền, bệnh mạch máu, chấn thương sọ não, hay các bệnh lý thoái hóa thần kinh như Alzheimer và Parkinson.
Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm: hút thuốc, lối sống ít vận động, béo phì, chế độ dinh dưỡng kém, căng thẳng kéo dài và các bệnh tim mạch.
Biến chứng và hệ lụy xã hội
Người mắc sa sút trí tuệ thường gặp nhiều thách thức:
- Dinh dưỡng kém: quên ăn, ăn ít hoặc mất khả năng nhai nuốt, dễ sặc và viêm phổi.
- Vệ sinh cá nhân giảm sút: không thể tự tắm rửa, chải đầu hay đánh răng.
- Khó tuân thủ điều trị: quên uống thuốc, bỏ liều.
- Suy giảm tinh thần: lo âu, trầm cảm, thay đổi nhân cách.
- Nguy cơ mất an toàn: dễ té ngã, nhầm lẫn khi lái xe hay nấu ăn, nguy cơ hỏa hoạn và tai nạn.
Đây không chỉ là gánh nặng y tế mà còn là áp lực tinh thần và kinh tế cho gia đình, cộng đồng.
Biện pháp phòng ngừa và hỗ trợ
Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị triệt để sa sút trí tuệ, song các biện pháp phòng ngừa và can thiệp sớm có thể làm chậm tiến triển bệnh:
- Duy trì lối sống lành mạnh: ăn uống khoa học, hạn chế chất béo bão hòa, tăng cường rau xanh, cá và ngũ cốc nguyên hạt.
- Rèn luyện trí não: đọc sách, chơi cờ, học ngoại ngữ hay tham gia các hoạt động cộng đồng.
- Tập luyện thể chất đều đặn: đi bộ, dưỡng sinh, yoga giúp tăng tuần hoàn máu não.
- Thăm khám định kỳ: kiểm soát bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu.
Trong lĩnh vực đào tạo y khoa, nhiều cơ sở như các trường Đại học ngành kỹ thuật phục hồi chức năng đang chú trọng trang bị cho sinh viên kiến thức và kỹ năng hỗ trợ người bệnh sa sút trí tuệ. Điều này mở ra hướng đi bền vững trong chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng.
Sa sút trí tuệ là một thách thức lớn khi dân số già hóa nhanh chóng. Việc nhận biết sớm triệu chứng, chủ động phòng ngừa và áp dụng các biện pháp hỗ trợ y tế, tâm lý, xã hội sẽ giúp bệnh nhân duy trì cuộc sống chất lượng hơn. Đồng thời, sự phát triển của các ngành học như Cao đẳng Vật lý trị liệu góp phần quan trọng trong việc đào tạo đội ngũ nhân lực y tế chuyên sâu, đồng hành cùng người bệnh trong suốt quá trình điều trị và chăm sóc.