Rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi: Nguyên nhân, điều trị và cách phòng ngừa hiệu quả

Rối loạn giấc ngủ là một trong những vấn đề phổ biến nhất ở người cao tuổi. Nhiều người dù đã mệt mỏi nhưng lại trằn trọc suốt đêm, khó vào giấc hoặc thức dậy rất sớm. Tình trạng mất ngủ kéo dài không chỉ khiến tinh thần sa sút, trí nhớ giảm mà còn làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính như tim mạch, tiểu đường, trầm cảm hay sa sút trí tuệ.

Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi

Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – giảng viên Đại học ngành Kỹ thuật phục hồi chức năng, giấc ngủ của người lớn tuổi thường ngắn hơn và kém sâu hơn do sự thay đổi sinh học tự nhiên. Khi tuổi tác tăng, cơ thể giảm tiết hormone melatonin – chất giúp điều hòa chu kỳ ngủ – thức, khiến người già dễ bị mất ngủ, khó ngủ lại sau khi thức giấc ban đêm.

Bên cạnh yếu tố tuổi tác, nhiều nguyên nhân khác cũng góp phần gây rối loạn giấc ngủ, bao gồm:

• Bệnh lý nền như tăng huyết áp, tiểu đường, viêm khớp, trào ngược dạ dày – thực quản gây đau nhức, khó chịu, cản trở giấc ngủ.
• Tác dụng phụ của thuốc điều trị: Một số loại thuốc tim mạch, lợi tiểu hay corticoid có thể khiến người bệnh tỉnh táo quá mức.
• Tâm lý lo âu, cô đơn: Sau khi nghỉ hưu hoặc mất người thân, nhiều người cao tuổi dễ rơi vào trạng thái trầm cảm, từ đó dẫn đến mất ngủ kinh niên.
• Thói quen sinh hoạt sai cách như ngủ ngày nhiều, dùng cà phê hoặc thiết bị điện tử trước giờ ngủ cũng làm rối loạn đồng hồ sinh học.

Ảnh hưởng của rối loạn giấc ngủ

Mất ngủ kéo dài khiến người cao tuổi mệt mỏi, kém tập trung, dễ cáu gắt. Nguy hiểm hơn, giấc ngủ kém chất lượng còn liên quan đến nguy cơ té ngã, giảm trí nhớ và bệnh Alzheimer. Nghiên cứu cho thấy, những người ngủ dưới 5 giờ mỗi đêm có khả năng bị sa sút trí tuệ cao gấp đôi so với người ngủ đủ giấc.

Theo các giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu, giấc ngủ có vai trò đặc biệt trong quá trình phục hồi thể chất của người lớn tuổi, ngủ đủ giúp cơ thể tái tạo tế bào, cải thiện khả năng cân bằng, giảm nguy cơ té ngã và hỗ trợ phục hồi cơ – xương – khớp. Ngược lại, mất ngủ kéo dài khiến các chức năng vận động suy giảm nhanh hơn.

Phương pháp điều trị và cải thiện giấc ngủ

Điều trị rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi cần bắt đầu từ việc tìm nguyên nhân. Nếu do bệnh lý nền, cần phối hợp điều trị toàn diện giữa bác sĩ nội khoa và chuyên gia phục hồi chức năng. Một số giải pháp được khuyến nghị gồm:

1. Thay đổi lối sống:
Tạo thói quen đi ngủ và thức dậy đúng giờ mỗi ngày; hạn chế ngủ trưa quá 30 phút; tránh cà phê, trà đặc và rượu bia sau 15 giờ chiều. Không sử dụng điện thoại, TV ít nhất 1 giờ trước khi ngủ.

2. Tăng cường vận động nhẹ:
Các bài tập thể dục dưỡng sinh, yoga hoặc đi bộ buổi sáng giúp lưu thông máu, giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ. Người cao tuổi có thể tham khảo các chương trình phục hồi chức năng giấc ngủ tại các cơ sở đào tạo chuyên ngành Kỹ thuật phục hồi chức năng, nơi có hướng dẫn bài tập phù hợp với từng thể trạng.

3. Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý:
Ăn nhẹ trước khi ngủ, tránh thức ăn nhiều dầu mỡ. Một ly sữa ấm hoặc trà hoa cúc giúp thư giãn thần kinh, dễ ngủ hơn.

4. Liệu pháp thư giãn:
Nghe nhạc nhẹ, hít thở sâu, xoa bóp vùng cổ vai gáy giúp cơ thể thư giãn. Một số cơ sở vật lý trị liệu áp dụng kết hợp xoa bóp trị liệu và điều chỉnh tư thế ngủ để cải thiện chất lượng giấc ngủ tự nhiên.

5. Dùng thuốc đúng chỉ định:
Nếu mất ngủ kéo dài, cần đến bác sĩ chuyên khoa để được kê thuốc an thần hoặc bổ sung melatonin đúng liều. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc ngủ kéo dài vì có thể gây phụ thuộc.

Phòng ngừa rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Để giữ giấc ngủ ngon tuổi xế chiều, người cao tuổi nên duy trì tinh thần lạc quan, sinh hoạt điều độ và tham gia các hoạt động cộng đồng. Gia đình cần quan tâm, trò chuyện và tạo không gian sống ấm áp để giảm cảm giác cô đơn.

Việc chủ động luyện tập và được hỗ trợ bởi chuyên viên Kỹ thuật phục hồi chức năng không chỉ cải thiện giấc ngủ mà còn nâng cao sức khỏe tổng thể. Một kế hoạch phục hồi toàn diện – kết hợp thể dục, chế độ dinh dưỡng và thư giãn tinh thần – sẽ giúp người cao tuổi ngủ sâu hơn, khỏe mạnh và vui sống mỗi ngày.

Rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi là vấn đề phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện và điều trị đúng cách. Việc phối hợp giữa bác sĩ chuyên khoa, chuyên viên Vật lý trị liệu và người thân sẽ giúp người cao tuổi cải thiện giấc ngủ, nâng cao chất lượng cuộc sống và kéo dài tuổi thọ.