Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Bệnh đái tháo đường ngày càng phổ biến, trở thành gánh nặng y tế toàn cầu. Tại Việt Nam, hàng triệu người đang mắc nhưng nhiều trường hợp chưa được chẩn đoán. Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh là bước quan trọng để phòng ngừa và quản lý hiệu quả căn bệnh này.
Theo Liên đoàn Đái tháo đường Thế giới (IDF) công bố năm 2021, toàn cầu có tới 537 triệu người mắc đái tháo đường, tương đương cứ 10 người lớn độ tuổi 20-79 thì có 1 người mang bệnh. Đáng chú ý, khoảng 50% số người trưởng thành mắc bệnh nhưng chưa được chẩn đoán.
Tại Việt Nam, kết quả điều tra của Bộ Y tế cùng năm cho thấy, tỷ lệ mắc ở người trưởng thành ước tính 7,1%, tương đương gần 5 triệu người. Trong đó, chỉ 35% đã được chẩn đoán và 23,3% được quản lý, điều trị tại các cơ sở y tế. Dự báo số ca mắc bệnh sẽ tiếp tục tăng nhanh trong những năm tới.
Các chuyên gia nhận định, đái tháo đường hiện là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tàn tật và tử vong sớm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng.
Nguyên nhân khách quan – yếu tố không thể thay đổi
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – giảng viên Đại học ngành Kỹ thuật phục hồi chức năng Trường Đại học Lương Thế Vinh – cho rằng bệnh đái tháo đường hình thành từ cả nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan.
Với nguyên nhân khách quan, đây là những yếu tố không thể thay đổi, bao gồm:
- Tuổi thọ tăng cao: người càng lớn tuổi, nguy cơ mắc bệnh càng cao.
- Môi trường sống: ô nhiễm không khí, nguồn nước, thực phẩm, ánh sáng… tác động xấu đến sức khỏe chuyển hóa.
- Yếu tố di truyền: nếu gia đình có nhiều người mắc bệnh, nguy cơ ở các thành viên khác có thể trên 50%.
Những yếu tố này là nền tảng khiến bệnh dễ xuất hiện, đòi hỏi mỗi cá nhân cần chủ động hơn trong việc kiểm soát và dự phòng. Đây cũng là lý do nhiều trường đại học, đặc biệt là Đại học ngành kỹ thuật phục hồi chức năng, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực để hỗ trợ điều trị và phục hồi cho bệnh nhân tiểu đường và các biến chứng liên quan.
Nguyên nhân chủ quan – yếu tố có thể thay đổi
Bên cạnh yếu tố khách quan, lối sống và thói quen sinh hoạt không khoa học cũng là nguyên nhân quan trọng dẫn đến đái tháo đường. Có thể kể đến:
- Chế độ dinh dưỡng mất cân đối: ăn nhiều thực phẩm giàu năng lượng, thức ăn nhanh, ít rau xanh và chất xơ.
- Béo phì, thừa cân: tích tụ mỡ bụng làm tăng đề kháng insulin, dẫn đến rối loạn chuyển hóa đường.
- Ít vận động: lười tập luyện làm giảm tiêu hao năng lượng, tăng nguy cơ bệnh.
- Rối loạn nhịp sinh học: thức khuya, ngủ không điều độ ảnh hưởng quá trình tiết insulin.
- Sử dụng thiết bị điện tử quá mức: ánh sáng nhân tạo ban đêm gây rối loạn chuyển hóa, tăng cân và nguy cơ tiểu đường.
Điểm đáng chú ý là những nguyên nhân chủ quan này hoàn toàn có thể kiểm soát nếu người dân nâng cao ý thức thay đổi lối sống lành mạnh. Trong thực tế, nhiều sinh viên theo học tại Cao đẳng ngành phục hồi chức năng cũng được trang bị kiến thức về dinh dưỡng và vận động, góp phần hỗ trợ bệnh nhân phòng tránh biến chứng hiệu quả.
Ngày Thế giới phòng chống đái tháo đường
Từ năm 1991, Hiệp hội Đái tháo đường Thế giới phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới chọn ngày 14/11 hằng năm là “Ngày Thế giới phòng, chống đái tháo đường”. Đến năm 2006, Liên Hợp Quốc chính thức công nhận đây là ngày hành động toàn cầu nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng.
Trong giai đoạn 2021-2023, chủ đề “Tiếp cận chăm sóc bệnh đái tháo đường” được đưa ra với mục tiêu kêu gọi các quốc gia và cộng đồng quan tâm hơn tới việc điều trị, hỗ trợ hơn nửa tỷ người đang sống chung với bệnh trên toàn thế giới.
Bệnh đái tháo đường không chỉ bắt nguồn từ yếu tố di truyền hay tuổi tác mà còn chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ lối sống hiện đại. Hiểu rõ nguyên nhân giúp mỗi người chủ động phòng ngừa, từ việc duy trì chế độ ăn uống hợp lý, tăng cường vận động đến hạn chế căng thẳng và sử dụng thiết bị điện tử. Đây chính là giải pháp căn cơ để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật và nâng cao chất lượng sống cho cộng đồng.
Đồng thời, sự phát triển của các chương trình đào tạo y khoa, trong đó có Cao đẳng Vật lý trị liệu, đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chuyên sâu, góp phần chăm sóc và cải thiện sức khỏe cho bệnh nhân đái tháo đường trong dài hạn.