Người cao tuổi suy giảm miễn dịch do lạm dụng corticoid: Hiểm họa từ thói quen tự điều trị

Corticoid là loại thuốc có tác dụng chống viêm, giảm đau rất nhanh nên được nhiều người cao tuổi sử dụng khi bị đau xương khớp, viêm khớp, hoặc dị ứng. Tuy nhiên, việc tự ý dùng thuốc chứa corticoid mà không có chỉ định của bác sĩ có thể dẫn đến suy giảm miễn dịch nghiêm trọng.

Lạm dụng corticoid – “con dao hai lưỡi” với người cao tuổi

Ở tuổi xế chiều, cơ thể người già vốn đã yếu, hệ miễn dịch suy giảm, các cơ quan nội tạng hoạt động kém. Khi dùng corticoid kéo dài, thuốc có thể làm ức chế hoạt động của tuyến thượng thận, khiến cơ thể không còn khả năng sản sinh hormone tự nhiên để chống lại căng thẳng và nhiễm khuẩn.

Theo TS. Nguyễn Xuân Xã, giảng viên Kỹ thuật phục hồi chức năng Trường Đại học Lương Thế Vinh, nhiều bệnh nhân cao tuổi nhập viện trong tình trạng sốc nhiễm khuẩn, viêm phổi, suy thận hoặc đái tháo đường nặng do lạm dụng corticoid. Ông cho biết: “Người già thường chủ quan, thấy đỡ đau là tiếp tục dùng thuốc, không biết rằng corticoid có thể gây tăng huyết áp, tiểu đường, teo cơ, loãng xương và đặc biệt là làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ nhiễm vi khuẩn và nấm”.

Thực tế, có không ít trường hợp sau khi dùng thuốc giảm đau hoặc thuốc Đông y không rõ nguồn gốc trong nhiều tháng đã rơi vào tình trạng suy thượng thận cấp, phải điều trị hồi sức tích cực. Đây là hậu quả điển hình của việc tự ý dùng thuốc không có kiểm soát.

Corticoid tiềm ẩn trong thuốc Đông y, thuốc nam không rõ nguồn gốc

Một trong những vấn đề đáng lo ngại hiện nay là việc pha trộn corticoid trong thuốc Đông y, thuốc nam. Nhiều cơ sở tư nhân quảng cáo “thuốc gia truyền trị đau xương khớp, uống vào là khỏi”, nhưng thực chất có pha thêm thuốc tây để tăng hiệu quả tức thời. Người bệnh cảm thấy khỏe nhanh, đỡ đau nhức, nhưng về lâu dài, corticoid sẽ âm thầm gây hại cho gan, thận, hệ miễn dịch và tim mạch.

Theo các giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu, khi dùng corticoid kéo dài, người bệnh không chỉ tổn thương nội tạng mà còn dễ yếu cơ, giảm khối lượng cơ bắp và rối loạn vận động. Việc phục hồi chức năng sau điều trị corticoid rất khó khăn, đòi hỏi chương trình tập luyện và vật lý trị liệu kiên trì, có giám sát của chuyên viên.

Thay vì phụ thuộc vào thuốc giảm đau, người cao tuổi nên kết hợp vật lý trị liệu, phục hồi chức năng xương khớp và thay đổi lối sống để kiểm soát bệnh an toàn hơn.

Dấu hiệu cảnh báo suy giảm miễn dịch do corticoid

Người cao tuổi sử dụng thuốc chứa corticoid lâu ngày cần cảnh giác với các biểu hiện như:

• Thường xuyên mệt mỏi, chóng mặt, chán ăn, sụt cân
• Dễ nhiễm trùng đường hô hấp, tiết niệu hoặc da
• Vết thương lâu lành, xuất hiện vết bầm tím không rõ nguyên nhân
• Đường huyết tăng, mặt tròn như mặt trăng, tay chân teo nhỏ
• Huyết áp dao động bất thường, ngủ kém, yếu cơ

Khi có những dấu hiệu này, người bệnh cần ngừng thuốc và đi khám bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc phục hồi chức năng để được đánh giá tình trạng sức khỏe, điều chỉnh liều hoặc cai thuốc an toàn.

Giải pháp phục hồi và phòng ngừa hiệu quả

Theo các chuyên gia, người cao tuổi cần được theo dõi y tế định kỳ, tuyệt đối không tự ý dùng lại đơn thuốc cũ hoặc nghe theo truyền miệng. Việc phục hồi sức khỏe sau giai đoạn suy giảm miễn dịch do corticoid cần được thực hiện bài bản:

• Theo dõi chức năng gan – thận định kỳ, kiểm soát đường huyết, huyết áp.
• Tăng cường dinh dưỡng: bổ sung protein, rau xanh, vitamin C, D, E và kẽm để cải thiện sức đề kháng.
• Tập luyện vật lý trị liệu: các bài tập nhẹ như dưỡng sinh, kéo giãn cơ hoặc phục hồi khớp vai, gối giúp giảm đau tự nhiên, không cần thuốc giảm viêm.
• Tư vấn từ chuyên viên Kỹ thuật phục hồi chức năng: giúp người bệnh xây dựng lộ trình phục hồi vận động, hít thở và ngủ nghỉ hợp lý, hỗ trợ tăng miễn dịch tự nhiên.
• Tuân thủ chỉ định y khoa: chỉ sử dụng corticoid khi được kê toa, đúng liều, đúng thời gian.

Phục hồi chức năng không chỉ giúp người bệnh giảm phụ thuộc vào thuốc, mà còn hỗ trợ cân bằng hormone, cải thiện tuần hoàn máu và tăng khả năng tự hồi phục của cơ thể. Đây là hướng điều trị bền vững cho người cao tuổi mắc bệnh mạn tính.”

Cần thay đổi thói quen dùng thuốc

Tâm lý “đau đâu chữa đó”, “uống thuốc cho nhanh khỏi” khiến nhiều người cao tuổi vô tình rơi vào vòng luẩn quẩn: đau – dùng corticoid – đỡ – tái phát – dùng lại thuốc. Điều này không chỉ làm bệnh thêm nặng mà còn phá hủy dần sức đề kháng tự nhiên.

Giải pháp quan trọng nhất là thay đổi nhận thức: người cao tuổi nên đi khám tại các cơ sở y tế uy tín, tuân thủ hướng dẫn bác sĩ và kết hợp phương pháp phục hồi chức năng phù hợp. Gia đình cần quan tâm, theo dõi thuốc mà người thân sử dụng để kịp thời phát hiện dấu hiệu lạm dụng.

Lạm dụng corticoid có thể mang lại “hiệu quả thần kỳ” trong ngắn hạn nhưng để lại hậu quả nặng nề về sau, đặc biệt ở người cao tuổi. Hệ miễn dịch suy yếu, các bệnh lý mạn tính trầm trọng hơn, khả năng hồi phục giảm sút. Việc phối hợp giữa bác sĩ chuyên khoa và chuyên viên vật lý trị liệu – kỹ thuật phục hồi chức năng là hướng đi an toàn, giúp người cao tuổi kiểm soát bệnh lý xương khớp mà không phải đánh đổi sức khỏe toàn thân.