Làm gì khi gặp hội chứng liệt nửa người ở người cao tuổi?

Hội chứng liệt nửa người là rối loạn vận động do tổn thương hệ thần kinh trung ương, thường gặp ở người cao tuổi, đặc biệt sau đột quỵ. Vậy khi gặp tình trạng này, cần làm gì để xử lý và phục hồi chức năng hiệu quả?

Hội chứng liệt nửa người là tình trạng giảm hoặc mất khả năng vận động hữu ý ở tay và chân cùng một bên cơ thể, nguyên nhân do tổn thương bó tháp – một phần quan trọng của hệ thần kinh trung ương. Bệnh có thể xuất hiện đột ngột (cấp tính) do đột quỵ, chấn thương não, hoặc diễn tiến từ từ (mạn tính) do u não, viêm não…

Tùy theo nguyên nhân, hội chứng này được chia thành hai dạng:

– Liệt nửa người bẩm sinh: xảy ra ở trẻ nhỏ do tổn thương não trong hoặc ngay sau khi sinh.

– Liệt nửa người mắc phải: thường gặp ở người trưởng thành hoặc cao tuổi, do các nguyên nhân như nhồi máu não, chấn thương sọ não, xuất huyết não…

Biểu hiện của hội chứng liệt nửa người khá đa dạng, tùy thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương. Thông thường, có ba nhóm biểu hiện chính:

Liệt mềm

Người bệnh mất hoặc giảm khả năng vận động tay và chân cùng bên, cơ bắp mềm nhẽo, phản xạ gân xương giảm. Có thể kèm liệt mặt trung ương, khiến khuôn mặt bị lệch một bên. Bệnh nhân thường đi khập khiễng, tay buông thõng, chân quét đất.

Liệt cứng

Trái ngược với liệt mềm, dạng này xuất hiện co cứng cơ, tay gập chặt vào người, chân duỗi thẳng, dáng đi “phạt cỏ”. Phản xạ gân xương tăng mạnh, đi kèm các phản xạ bệnh lý như Babinski hoặc Hoffman. Đây là dấu hiệu thường thấy sau giai đoạn cấp tính của tổn thương bó tháp.

Khi bệnh nhân hôn mê

Ở bệnh nhân hôn mê, có thể quan sát thấy chân bên liệt đổ ra ngoài, phản xạ giảm rõ rệt. Khi kích thích đau, bên liệt hầu như không phản ứng. Người bệnh có xu hướng quay mắt và đầu về phía đối diện với bên bị liệt.

Theo bác sĩ, giảng viên đại học Kỹ thuật Phục hồi chức năng, Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết các bước chẩn đoán và điều trị như sau:

Chẩn đoán xác định

Khi nghi ngờ người bệnh bị liệt nửa người, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng kỹ lưỡng để đánh giá mức độ yếu liệt, trương lực cơ, phản xạ gân xương và khả năng phối hợp vận động. Bên cạnh đó, các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại như chụp CT scan hoặc MRI sọ não được sử dụng nhằm xác định chính xác vị trí và mức độ tổn thương, từ đó làm cơ sở cho việc xác định nguyên nhân gây bệnh.

Chẩn đoán định khu tổn thương

Dựa vào vị trí tổn thương trong hệ thần kinh trung ương, biểu hiện lâm sàng của người bệnh sẽ khác nhau:

– Tổn thương vỏ não: Liệt không đồng đều giữa tay và chân, thường kèm liệt mặt trung ương hoặc rối loạn ngôn ngữ nếu tổn thương ở bán cầu ưu thế.

– Tổn thương bao trong: Liệt đồng đều cả chi trên và chi dưới cùng bên, có thể kèm rối loạn cảm giác bên đối diện.

– Tổn thương thân não: Xuất hiện hiện tượng liệt chéo — bên mặt liệt khác với bên tay chân liệt, thường kèm liệt dây thần kinh sọ.

– Tổn thương tủy cổ cao: Gây liệt vận động và cảm giác phức tạp, ảnh hưởng đến cả hai bên cơ thể tùy mức độ tổn thương.

Việc xác định đúng vị trí tổn thương (định khu) đóng vai trò rất quan trọng, giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị và Kỹ thuật Phục hồi chức năng phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả phục hồi vận động cho người bệnh.

Theo bác sĩ, sau giai đoạn cấp cứu, người cao tuổi cần được can thiệp bằng Kỹ thuật Phục hồi chức năng càng sớm càng tốt để cải thiện khả năng vận động và ngăn biến chứng teo cơ, co rút khớp.

Các phương pháp thường áp dụng gồm:

– Vật lý trị liệu: Tập vận động thụ động và chủ động giúp phục hồi sức cơ.

– Điện trị liệu và thủy trị liệu: Kích thích cơ, giảm co cứng và tăng lưu thông máu.

– Liệu pháp ngôn ngữ: Hỗ trợ phục hồi giọng nói và giao tiếp ở người bị tổn thương vùng ngôn ngữ.

– Tập sinh hoạt hằng ngày: Giúp bệnh nhân dần tự thực hiện các hoạt động như ăn, mặc, đi lại, tự chăm sóc bản thân.

Việc kiên trì tập luyện với chuyên viên Kỹ thuật Phục hồi chức năng giúp rút ngắn thời gian hồi phục, cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nguy cơ tái phát.

Hội chứng liệt nửa người là tình trạng nghiêm trọng, đặc biệt ở người cao tuổi. Việc phát hiện sớm, điều trị kịp thời và áp dụng đúng Kỹ thuật Phục hồi chức năng là chìa khóa giúp người bệnh lấy lại khả năng vận động, giao tiếp và hòa nhập cuộc sống. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu liệt nửa người nào, hãy đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế ngay để được can thiệp đúng cách.