Chăm Sóc Sức Khoẻ Người Cao Tuổi thói quen sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng
Đãng trí là tình trạng phổ biến ở người cao tuổi, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh hoạt, giao tiếp và chất lượng cuộc sống. Không chỉ là biểu hiện bình thường của quá trình lão hóa, đãng trí còn có thể là dấu hiệu cảnh báo những rối loạn nghiêm trọng hơn của não bộ.
Nguyên nhân đa dạng của tình trạng đãng trí
Theo các chuyên gia lão khoa, sự suy giảm trí nhớ là kết quả của nhiều yếu tố phức tạp. Lão hóa tế bào thần kinh là nguyên nhân thường gặp nhất, khiến tốc độ xử lý thông tin và khả năng ghi nhớ giảm dần theo tuổi tác. Tuy nhiên, không ít trường hợp đãng trí lại bắt nguồn từ các bệnh lý như Alzheimer, sa sút trí tuệ, tai biến mạch máu não hoặc chấn thương vùng đầu. Yếu tố tâm lý như căng thẳng kéo dài, lo âu, cùng với thiếu ngủ, cũng góp phần làm giảm khả năng tập trung và ghi nhớ của người lớn tuổi.
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã, giảng viên Đại học Kỹ thuật phục hồi chức năng, nhận định: “Nhiều gia đình cho rằng đãng trí chỉ là chuyện tuổi già. Nhưng thực tế, có đến hàng chục nguyên nhân khác nhau — trong đó nhiều nguyên nhân có thể phát hiện sớm và can thiệp hiệu quả nếu người bệnh được thăm khám kịp thời. Bỏ qua thời điểm vàng khiến quá trình sa sút trí tuệ diễn tiến nhanh hơn”.
Bên cạnh đó, thói quen sinh hoạt không lành mạnh như hút thuốc, uống rượu thường xuyên hay chế độ ăn thiếu omega-3 và vitamin B12 lâu ngày có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe não bộ.
Biểu hiện ngày càng rõ rệt theo thời gian
Các dấu hiệu của đãng trí thường khởi phát âm thầm rồi tăng dần về mức độ. Ban đầu, người bệnh chỉ quên những sự việc nhỏ như để nhầm đồ dùng, quên lịch hẹn hay lặp lại một câu hỏi. Lâu dần, sự lẫn lộn trở nên nghiêm trọng hơn: khó nhớ thông tin vừa nghe, mất định hướng tại nơi quen thuộc, thay đổi cảm xúc đột ngột hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp.
Chuyên gia cho rằng biểu hiện nguy hiểm nhất không phải là “quên” mà là sự thay đổi hành vi, ví dụ như dễ cáu gắt, mất kiên nhẫn, hay thậm chí không nhận ra người thân. Đây là giai đoạn người nhà cần đưa bệnh nhân đi khám ngay để đánh giá tình trạng nhận thức.
Phục hồi chức năng và vai trò trong cải thiện trí nhớ
Những năm gần đây, ngành Vật lý trị liệu và Kỹ thuật phục hồi chức năng được chứng minh có ý nghĩa quan trọng đối với bệnh nhân suy giảm trí nhớ. Không chỉ tập trung phục hồi vận động, ngành này còn chú trọng đến phục hồi nhận thức thông qua các bài tập kích thích não bộ, cải thiện tư duy và khả năng phản xạ.
Giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu chia sẻ: “Các bài tập phục hồi nhận thức được thiết kế phù hợp với từng mức độ bệnh, giúp người cao tuổi duy trì hoạt động của não bộ, từ đó làm chậm quá trình sa sút trí tuệ. Đây là lĩnh vực còn nhiều tiềm năng nhưng đang thiếu nhân lực được đào tạo bài bản”.
Các kỹ thuật phổ biến hiện nay bao gồm luyện trí nhớ bằng hình ảnh, bài tập phối hợp tay – mắt, hoạt động nhóm, bài tập cải thiện ngôn ngữ và khả năng phản ứng. Kết hợp tập luyện vận động nhẹ như đi bộ, yoga, thiền định cũng giúp tăng lưu lượng máu lên não, nhờ đó người bệnh tỉnh táo và minh mẫn hơn.
Giữ gìn trí nhớ từ thói quen hằng ngày
Ngoài can thiệp y tế và phục hồi chức năng, người cao tuổi có thể cải thiện trí nhớ thông qua thói quen sống lành mạnh. Ngủ đủ giấc, ăn uống cân bằng, bổ sung omega-3, vitamin B12 và hạn chế chất kích thích là những yếu tố quan trọng.
Việc duy trì các hoạt động trí tuệ như đọc sách, chơi cờ, học kỹ năng mới giúp não liên tục được “kích hoạt”, giảm nguy cơ suy giảm trí nhớ. Đồng thời, người cao tuổi nên duy trì giao tiếp xã hội qua các câu lạc bộ, hoạt động tình nguyện hoặc sinh hoạt cộng đồng để hạn chế căng thẳng và cảm giác cô đơn — vốn là yếu tố làm suy giảm trí nhớ nhanh hơn.
Các chuyên gia khuyến cáo, nếu người cao tuổi liên tục quên các sự kiện quan trọng, mất khả năng định hướng, hoặc không còn kiểm soát tốt hành vi, gia đình cần đưa họ đến các cơ sở y tế để kiểm tra nhận thức. Việc thăm khám sớm giúp xác định nguyên nhân và lựa chọn liệu pháp phù hợp, trong đó có các chương trình phục hồi chức năng chuyên biệt.