12 nguyên nhân tắc ruột ở người già và biến chứng rất nguy hiểm

Tắc ruột ở người già là một trong những cấp cứu tiêu hóa phổ biến và nguy hiểm nhất. Bệnh có thể tiến triển nhanh chóng, gây hoại tử, thủng ruột, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Theo các bác sĩ chuyên khoa, tuổi tác, chế độ ăn uống, tiền sử phẫu thuật ổ bụng hay việc dùng thuốc không đúng cách đều là những yếu tố khiến người cao tuổi dễ mắc bệnh này hơn.

Nguyên nhân thường gặp của tắc ruột ở người già

Ở người trẻ, hệ tiêu hóa hoạt động linh hoạt, nhu động ruột tốt nên hiếm khi bị tắc. Tuy nhiên, khi tuổi cao, chức năng thần kinh và cơ ruột giảm, dẫn tới khả năng co bóp, tiêu hóa kém. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

Táo bón kéo dài: Người cao tuổi ít vận động, ăn ít rau, uống ít nước khiến phân khô cứng, dễ gây tắc nghẽn.
Bã thức ăn và sỏi thực vật: Ăn nhiều trái cây chứa tanin như hồng, ổi, hoặc thực phẩm khó tiêu có thể tạo khối bã trong ruột.
Dính ruột sau phẫu thuật: Những người từng mổ bụng, cắt dạ dày hoặc ruột có thể hình thành sẹo dính, gây tắc ruột cơ học.
Xoắn ruột: Ở người già, đặc biệt là người bị táo bón mạn tính hoặc gù lưng, đoạn ruột có thể bị xoắn lại, cản trở lưu thông phân và hơi.
Khối u đại tràng: U lành tính hoặc ác tính chèn ép lòng ruột, gây tắc nghẽn.
Thuốc giảm đau, thuốc chống trầm cảm: Một số thuốc làm chậm nhu động ruột, dễ dẫn đến liệt ruột hoặc tắc giả.
Giảm nhu động ruột do tuổi tác: Cơ ruột yếu, thần kinh điều khiển ruột hoạt động kém, khiến thức ăn di chuyển chậm, gây ứ đọng.
Mất cân bằng điện giải: Hạ kali hoặc tăng canxi máu có thể làm rối loạn hoạt động co bóp của ruột.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – giảng viên ngành Kỹ thuật phục hồi chức năng Trường Đại học Lương Thế Vinh, cho biết: “Ở người cao tuổi, chỉ một rối loạn nhỏ trong quá trình tiêu hóa cũng có thể gây tắc ruột. Đặc biệt, người từng phẫu thuật bụng hoặc mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, Parkinson cần theo dõi chặt chẽ chức năng ruột”.

Dấu hiệu cảnh báo sớm

Người bệnh tắc ruột thường xuất hiện các triệu chứng như:

Đau bụng quặn từng cơn, tăng dần theo thời gian.
Bụng chướng, không trung tiện hoặc đại tiện được.
Buồn nôn, nôn dịch vàng hoặc dịch phân.
Sốt, mệt, khó thở, huyết áp thấp.

Đáng lo ngại, ở người già, các dấu hiệu thường mờ nhạt và dễ nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa thông thường, khiến việc chẩn đoán và cấp cứu bị chậm trễ. Khi ruột bị tắc hoàn toàn, bệnh có thể tiến triển thành hoại tử ruột, thủng ruột và nhiễm trùng huyết chỉ trong vài giờ.

Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời

Theo các chuyên gia, tắc ruột nếu không xử trí sớm có thể gây:

Hoại tử và thủng ruột, dẫn đến viêm phúc mạc.
Nhiễm trùng huyết, gây sốc và nguy cơ tử vong cao.
Tái phát do dính ruột sau phẫu thuật, đặc biệt ở người lớn tuổi có mô sẹo cũ.

Các giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu nhận định: “Sau khi điều trị tắc ruột, người cao tuổi cần được tập luyện phục hồi chức năng tiêu hóa. Các bài tập nhẹ giúp kích thích nhu động ruột, giảm dính và ngừa tái phát. Đây là phần quan trọng nhưng thường bị bỏ qua. Việc hướng dẫn người bệnh tập thở, vận động chân tay nhẹ nhàng và xoa bóp vùng bụng giúp hệ tiêu hóa hoạt động trở lại tự nhiên, rút ngắn thời gian hồi phục”.

Phòng ngừa tắc ruột ở người cao tuổi

Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh, người cao tuổi và người chăm sóc cần chú ý:

Ăn chậm, nhai kỹ, hạn chế thức ăn khó tiêu.
Bổ sung đủ nước (1,5–2 lít mỗi ngày).
Tăng rau xanh, trái cây mềm, sữa chua giúp nhuận tràng.
Duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ, tập thở sâu, yoga hoặc xoa bóp bụng.
Tập đại tiện đúng giờ mỗi ngày, không nhịn đi ngoài.
Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng thuốc, đặc biệt là thuốc giảm đau, an thần, chống trầm cảm.
Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt với người từng phẫu thuật bụng, để phát hiện sớm dính ruột hoặc u tiêu hóa.

Tắc ruột là tình trạng nguy hiểm, diễn biến nhanh và khó lường, đặc biệt ở người cao tuổi có nhiều bệnh nền. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách kết hợp Kỹ thuật phục hồi chức năng giúp cải thiện khả năng tiêu hóa, giảm nguy cơ tái phát.

Các cơ sở đào tạo y học ứng dụng như Đại học Kỹ thuật phục hồi chức năng và Cao đẳng Vật lý trị liệu hiện đang chú trọng đào tạo đội ngũ kỹ thuật viên phục hồi có kiến thức về tiêu hóa – nội khoa lão khoa, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc cho người già sau phẫu thuật và trong điều trị lâu dài.